WITTNER WD921

TUNING FORKS  Model No. 921  Tuning Fork nickel-plated, Diameter 4,5 mm/0,18\", c-a2 128-880 Hz. Musically Standard pitch a\'=440 Hz 261,6 c\' 277,2 cis\' 293,7 d\' 311,1 dis\' 329,6 e\' 349,2 f\' 370,0 f

Diyapazon, düzgün bir çubuğun titreşimlerinden yararlanılarak yapılan ve müzikte ses tonlarının ayarlanmasında kullanılan araçtır. Esası, ince çubuk biçimindeki katı cisimlerde oluşturulan titreşim hareketlerine dayanır. Enine ve boyuna dalgaların oluşturulabildiği böyle bir çubuk, uygun bir metalden yapılırsa, çubuğun titreşimleri daha iyi gözlenebilir. İki ucu serbest bir çubuğun temel titreşim, 1. üst titreşim, 2. üst titreşim… adı verilen, 1., 2., öztitreşimlerinin frekansları arasında fı: f2: f3:… 1: 2: 3:… biçiminde bir oran, iki ucu sabit bir çubuk için de geçerlidir. Frekansları arasında böyle bir oran bulunan titreşimler “harmonik titreşimleri” oluşturur. Uygulamada bir ucu sabit, öteki ucu serbest olan çubukların öztitreşimlerinin önemi daha büyüktür. Böyle bir çubuğun temel ve üst titreşimlerinin frekansları arasındaki oransa fı: f3: f5:…=1: 3: 5:… biçimindedir.

Kulak için artık harmonik (uyumlu) olmayan bu tür titreşimler (tepki kuvvetleri), gerekse hava direnci nedeniyle çok çabuk sönerler. Bu durum, çubuğun U biçiminde büküldükten sonra büküm yerinden sabit bir ayak üzerine oturtulmasıyla büyük ölçüde önlenebilir. Elde edilen bu aygıta “diyapazon” adı verilir. Bir diyapazonun her iki kolu aynı anda titreşerek, titreşimlerin sönmesine yol açan tepki kuvvetlerini karşılıklı olarak ortadan kaldırırlar. Bu nedenle diyapazon titreşimlerinin sönümü çok yavaştır. Diyapazon, özel olarak hazırlanmış, ucu lastik çekişlerle vurularak titreşirler. Titreşim enerjisinin çok küçük bir bölümü, hava direnci nedeniyle kaybolur.

Uygun bir metal seçilerek yapılan iyi bir diyapazon, dakikalarca titreşebildiği gibi, dış titreşimlerden de etkilenmez. Bu özellikleri nedeniyle, kulağın “ses” olarak algıladığı diyapazon titreşimleri, müzik araçlarının ses tonlarını ayarlamada kullanılır. Kollarının uzunluğu değişik olan diyapazonlar değişik tonlarda sesler vereceğinden, bu uzunluklar önceden saptanarak bir müzik aracının bir oktavındaki tüm notalarını veren bir ayar takımı oluşturulabilir.

İlk normal diyapazon, 1859’da Fransız Bilimler Akademisi’nin kabul ettiği 15°C sıcaklıkta, saniyede 435 titreşim yapan diyapazondur. Ancak 1939’da yapılan bir değişiklikle 20°C sıcaklıkta, saniyede 440 titreşim yapan diyapazon, uluslararası normal diyapazon olarak kabul edilmiştir. Günümüzde, ses titreşimleri bölgesinde, sabit frekanslı titreşimlerin elde edildiği elektronik diyapazonlardan da yararlanılır.